Türkiye ArnavutlarıAnadoluya bilinen ilk Arnavut göçleri Arnavutluğun ve Arnavut'ların yaşadıkları diğer bölgelerin (eski Yugoslavya ve Makedonya) Osmanlı idaresine geçmesiyle başlamıştır. Bu bölgelerdeki Arnavutların 15. yüzyıldan itibaren edebiyat ve askeri açıdan eğitim ve ekonomik yönlerden ve İslam'ın önemli merkezi olan Anadolu topraklarına göçlerini başlatmıştır.
Türkiye ArnavutlarıAnadoluya bilinen ilk Arnavut göçleri Arnavutluğun ve Arnavut’ların yaşadıkları diğer bölgelerin (eski Yugoslavya ve Makedonya) Osmanlı idaresine geçmesiyle başlamıştır. Bu bölgelerdeki Arnavutların 15. yüzyıldan itibaren edebiyat ve askeri açıdan eğitim ve ekonomik yönlerden ve İslam’ın önemli merkezi olan Anadolu topraklarına göçlerini başlatmıştır.
15. yüzyıldan önce de devşirme amaçlı Arnavut prensleri Anadoluya getirilmiştir. Daha evvelde Bizans içinde görev yapan paralı Arnavut askerler vardı fakat bunlar çok küçük bir kitleydi, esas büyük göçler Osmanlının Balkanları idaresi altına almasından sonra başlamaktadır.
Türkiyeye ilk göç eden ve gelen Arnavut’lar Osmanlı saraylarına gelen ve paşalıktan saray muhafızlığına kadar bir çok görevde bulunan Arnavutlardır. Bunlar aileleriyle gelmişlerdir. Ve ilk olarak Fatih sultan Mehmet döneminde getirilen Arnavutlar’ın büyük bir kısımı İstanbul’un Arnavutköy adıyla bilinen semtine yerleştirilmiştir. Yine aynı dönemde Karadeniz’de Rize, Samsun, ve Trabzon gibi şehirlerde de birçok Arnavut iskan ettirilmiştir.
Osmanlı bünyesinde görev alan ve İstanbul’da iskanlı 60.000 Arnavut vardı ve bilindiği gibi en çok devlet adamı (paşa ve vezir ) çıkaran etnik grup %60 ile Arnavut’lardır. Osmanlı’da sadrazamlık makamına 215 kişi geldi. Bunlardan 35’i Arnavut’tu.
Osmanlı tarihinde, Budin Kalesini, Budin Vilayetini koruyan, 70 yaşın üzerinde, elinde kılıçla düşmana teslim olmadan şehit olan son Budin Valimiz Arnavut asıllı Abdurrahman Abdi Paşayı görüyoruz. Hatta, Balkan Harbinin sonlarında Selanik’i savunan son vali olarak da yine, Arnavut asıllı Tahsin Paşayı görüyoruz.
Yine Türk dilinin en büyük üstadı Şemsettin Sami, Türkiye’de büyük yankıları, etkileri olan Jöntürk Hareketinin ideologları Osmanlı aydını İbrahim Temo ve Ulusal Kurtuluş Savaşımızı simgeleştiren, İstiklal Marşımızın ozanı olarak Mehmet Akif Ersoy’u Arnavut asıllı önemli kişilerdendir.
Arnavutların Osmanlı idari kadrolarının içinde bulunmalarının haricinde ekonomik nedenlerle (Arnavutluğun dağlık oluşu ve tarıma elverişli olmamasından) ve yahut tahsil amacıylada Anadoluya bu dönemlerde bir çok Arnavut gelmiştir.
Bu göçler balkan savaşı ve 1. dünya harbinden sonra Arnavutluk dışında Sırbistan ve Makedonya bölgelerinde yaşayan Arnavutların anadoluya göç etmeleriyle ve 2. dünya savaşından sonra sosyalist slavların zulmünden kaçmak için Türkiye’ye göç etmeleriyle devam etmiştir .
Yugoslavya’da Türkçe konuşan azınlığın %70’ini Arnavutlar oluşturmaktadır. Arnavutların büyük bir kısmına Türkiye’ye zorunlu göç yaptırılmasının en büyük sebebi de Balkanlarda kendilerini müslümanlıkla eş görmeleridir.
Son yapılan göçler dayanarak 1965 te yapılan bir araştırmada Türkiye’de 535520 Arnavut tespit edilmiştir. Son gelen Arnavutların dağılım ve yerleştirilmesi ise batı ve orta anadolu ağırlıklı Türkiye’nin çeşitli İllerini kapsamaktadır. Samsun, Tokat,Yozgat, İstanbul, Bursa, İzmir, Ankara, Sakarya gibi illere yerleştirilmişlerdir. Bu yerler arasında Arnavutça konuşanların büyük bir çoğunluğunu İstanbuldakiler oluşturmaktadır. Ve ayrıca Adana, Amasya, Kayseri, Elazığ ve Kahramanmaraş gibi illerde de geneli 100.000 nin altındaki köylük bölgelerde yaşamaktaymışlar.
Türkiyedeki Arnavutların sayısını kesin olarak tahmin etmek çok güçtür çoğunluk olarakta zaten bu ayrımın yapılmasını istemezler ama tahmini olan 5 milyon civarında Arnavutun halen dillerini unutsalar bile varlığını sürdürdüğüdür.
Sadece Türkiye’de değil Osmanlı İmparatorluğu döneminde, hemen hemen, imparatorluğun her bölgesinde, çeşitli kademelerde asker olarak, mülkî idare amiri olarak, hukuk adamı olarak görev almışlardır. Onların, bugün, bütün Ortadoğu ülkelerinde, Afrika ülkelerinde kalıntıları olan Arnavut kolonilerini görüyoruz; onlarla, sık sık, Libya’nın, Mısır’ın Arnavut kökenli bir diplomatı olarak, Suriye’nin Arnavut kökenli bakanı, başbakanı olarak, Suudî Arabistan’ın Arnavut kökenli işadamı olarak karşılaşıyoruz. Bu Arnavut kolonilerinin, hemen hemen hepsi Türkiye’ye bağlıdır, Türkiye’ye sevgiyle bakar, hemen hemen hepsinin Türkiye’de akrabaları vardır.
Bertan ARIN
Arnavut Kültürü Derneği
Eggeling w.j. 1973s.23(küçük menderes bölümü)
İnalcık h. 1960 EI2(genel Arnavutluk başlığı altında)
Magnarella 1974 s.37
j. Nemeth 1961 (Arnavutluğa geri göç)
Peter Alfrod Andrews (Türkiyedeki etnik gruplar)
KARAL, Enver Ziya: Osmanlı Tarihi, C.VI, 4.B., Ankara, 1988.
